Σαράντα έξι ολόκληρα χρόνια έχουν περάσει από τον Ιούλιο του 1974 και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, γνωστή ως «Αττίλας 1».
Της Αγγελικής Μπουρσινού
Οι παράνομες αυτές στρατιωτικές ενέργειες ξεκίνησαν στις 20 Ιουλίου 1974, πέντε ημέρες μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, και είχαν ως αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος του βόρειου τμήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας να περιέλθει στην κατοχή της Τουρκίας.
Μολονότι επανειλημμένως έχουν καταβληθεί προσπάθειες για εξεύρεση λύσης ως προς το ζήτημα αυτό, μέχρι σήμερα η κατάσταση παραμένει ίδια, ενώ ένας πιθανός συμβιβασμός εκ μέρους της τουρκικής πλευράς φαντάζει σχεδόν απίθανος. Η Άγκυρα συνεχίζει να υποστηρίζει ότι η επιχείρηση αυτή αποτελεί ειρηνευτική επέμβαση, νομιμοποιημένη από το άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεων. Τόσο τα Ηνωμένα Έθνη, ωστόσο, όσο και το Συμβούλιο της Ευρώπης την αναφέρουν ως εισβολή.
Ανυποχώρητη η στάση της Τουρκίας
Σημειώνεται ότι η διάθεση της Τουρκίας φαίνεται να απέχει από οποιαδήποτε προσπάθεια εξομάλυνσης της κατάστασης. Στο πλαίσιο αυτό, καθημερινά προβαίνει σε παράνομες και προκλητικές ενέργειες σε βάρος της Κύπρου, πλέοντας εντός την κυπριακής ΑΟΖ και πραγματοποιώντας γεωτρήσεις στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή.
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι για το πραξικόπημα του Ιουλίου και την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο το 1974 έχουν ειπωθεί πολλά και έχουν γραφτεί ακόμη περισσότερα.
Προκειμένου, ωστόσο, να είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τους λόγους για τους οποίους συνέβησαν τα επεισόδια αυτά, θα πρέπει να εξετάσουμε το ζήτημα ιστορικά. Θα πρέπει, δηλαδή, να αναζητήσουμε και να μελετήσουμε τα γεγονότα που μεσολάβησαν μέχρι να φτάσουμε σε αυτό το αποτέλεσμα.
Αδυναμίες του Συντάγματος και δικαίωμα βέτο
Αρχίζουμε λοιπόν από το 1963, περίοδο κατά την οποία το κράτος φαίνεται να παραλύει εξαιτίας ορισμένων αδυναμιών του Συντάγματος, και ιδιαίτερα λόγω του δικαιώματος βέτο των Τουρκοκυπρίων. Τον Νοέμβριο, δε, του ίδιου έτους ο τότε πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Μακάριος, αποπειράται να προβεί στην τροποποίηση 13 άρθρων του Συντάγματος, κατόπιν προτροπής του Άγγλου ύπατου αρμοστή και χωρίς να έχει μεσολαβήσει συνεννόηση με την ελληνική πολιτική ηγεσία.
Βίαια γεγονότα ξεσπούν τον Δεκέμβριο και η Λευκωσία, πρώτη φορά, διαχωρίζεται από «πράσινη γραμμή» σε ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή συνοικία.
Στο μεταξύ, η Τουρκία συνεχίζει όλο αυτό το διάστημα να εξοπλίζει τους Τουρκοκύπριους, ενώ προβοκάτσιες οδηγούν σε αύξηση της βίας. Τον Μάρτιο του 1964 ψήφισμα του ΟΗΕ αποφασίζει την αποστολή ειρηνευτικών δυνάμεων στο νησί, τελικά όμως δεν καθίσταται εφικτή η παύση των συγκρούσεων.
Αποτροπή της απόβασης στην Κύπρο
Τον Ιούνιο η Τουρκία είναι έτοιμη για απόβαση στην Κύπρο, η αποφασιστική όμως στάση του Προέδρου των ΗΠΑ Λίντον Τζόνσον την αποτρέπει.
Ο Αμερικανός διπλωμάτης Άτσεσον υποβάλλει ορισμένες ευνοϊκές για την Ελλάδα προτάσεις, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η ένωση αυτής με την Κύπρο. Μεταξύ αυτών προβλέπεται η παραχώρηση στην Τουρκία μιας στρατιωτικής βάσης στην Καρπάσια ή η ενοικίασή της, η οποία θα συνδυάζεται με την παραχώρηση του Καστελλόριζου.
Η συμφωνία τελικά δεν προχώρησε, καθώς οι συγκεκριμένες προτάσεις δεν έγιναν αποδεκτές από τον Πρόεδρο Μακάριο και τον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου, ενώ παράλληλα απορρίφθηκαν και από την Τουρκία.
Τον Νοέμβριο του 1967, έπειτα από πυροβολισμούς που δέχτηκαν Κύπριοι αστυνομικοί από Τουρκοκύπριους παρακρατικούς στο χωριό της Κοφίνου, η Τουρκία ετοιμάζεται εκ νέου για απόβαση. Με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ η εισβολή αποτρέπεται, όμως η χούντα αποδέχεται την απόσυρση της ελληνικής μεραρχίας που είχε μεταφερθεί στο νησί το 1964.
Ο Γρίβας ιδρύει την ΕΟΚΑ Β
Το 1971 ο Γρίβας, πρώην στρατιωτικός αρχηγός της ΕΟΚΑ, ιδρύει την οργάνωση ΕΟΚΑ Β. Η οργάνωση αυτή ήταν παρακρατική και οδηγούσε σε εμφύλια διαμάχη, με σκοπό την ανατροπή του Μακαρίου.
Το 1974, μετά την υποτιθέμενη αποδοχή από την ελληνική χούντα του αιτήματος του Μακαρίου για την αποχώρηση των Ελλήνων αξιωματικών που δρούσαν εναντίον του, το πραξικόπημα επισπεύδεται.
Το πραξικόπημα από τη χούντα των Αθηνών ‒ Ανατρέπεται ο Μακάριος
Στις 15 Ιουλίου 1974 με εντολή του ταξίαρχου Ιωαννίδη, του ισχυρού άνδρα της ελληνικής χούντας, εκδηλώνεται πραξικόπημα στην Κύπρο, γεγονός που ανοίγει την κερκόπορτα στην Τουρκία ώστε να εισβάλει στο νησί στις 20 Ιουλίου.
Το πραξικόπημα, που διατάχθηκε από τη χούντα των Αθηνών και πραγματοποιήθηκε από την κυπριακή Εθνική Φρουρά, σε συνεργασία με την οργάνωση ΕΟΚΑ Β, ανέτρεψε τον πρόεδρο Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.
Το τηλεγράφημα: «ΓΕΕΦ δεν ανησυχεί»
Η Ελλάδα, στο μεταξύ, φαίνεται να γνώριζε ότι τουρκικά πολεμικά κατευθύνονταν προς το ακρωτήριο του Αποστόλου Ανδρέα, ωστόσο το ιστορικό τηλεγράφημα της Λευκωσίας προς το ελληνικό ΥΠΕΞ αναφέρει την απάντηση της ελληνικής πλευράς: «ΓΕΕΦ δεν ανησυχεί».
Στις 20 Ιουλίου η Τουρκία εισέβαλε στο νησί, προφασιζόμενη ‒όπως προαναφέρθηκε‒ το άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεων. Οι τουρκικές δυνάμεις εντός τριών ημερών κατέλαβαν την Κερύνεια και την περιοχή γύρω από την πόλη. Στις 23 Ιουλίου κηρύχθηκε εκεχειρία και τόσο η χούντα των Αθηνών όσο και η πραξικοπηματική κυβέρνηση της Κύπρου κατέρρευσαν.
Ωστόσο, είχε χαθεί από τον κυπριακό χάρτη η μισή Κύπρος.
